Trước khi có nền nông nghiệp vô cơ thì nền nông nghiệp hữu cơ đã được áp dụng từ thời xa xưa. Tuy nhiên, trong quá trình trồng trọt, canh tác bằng phương pháp vô cơ đã mang lại những lợi ích như: Chi phí thấp hơn trong ngắn hạn, tăng năng suất cây trồng, cây trồng được cung cấp chất dinh dưỡng nhanh chóng…Nhưng về tương lai lâu dài, phương pháp trồng trọt bằng vô cơ đã gây ra những tác hại như: Ô nhiễm môi trường, gây chai và thoái hóa đất, giảm chất lượng sản phẩm do tồn đọng dư lượng nitrat, chi phí lâu dài cao hơn… Tất cả đều gây ảnh hưởng không tốt đối với sức khỏe con người. Từ đó, phương pháp canh tác bằng hữu cơ đã được áp dụng trở lại với những tiến bộ của khoa học, công nghệ cao mang lại hiệu quả và bảo vệ được môi trường cũng như sức khỏe con người.

Hình ảnh người dân trồng rau sạch hữu cơ.

Một trong những tác động thúc đẩy đưa phương pháp canh tác hữu cơ trở lại với người nông dân là các hoạt động khuyến nông như: Hạn chế sử dụng phân bón vô cơ, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) hóa học…mà thay vào đó là sử dụng phân bón hữu cơ, thay các thuốc BVTV hóa học bằng các chế phẩm sinh học như sử dụng gừng, tỏi, ớt…những nguyên liệu từ thiên nhiên để phòng trừ sâu bệnh hại, bên cạnh đó cũng khuyến khích sử dụng thiên địch.

Việc sử dụng phương pháp vô cơ gây ra nhiều tác hại đến môi trường nhưng tác hại lớn nhất khi sử dụng phân bón vô cơ và thuốc BVTV hóa học trong nông nghiệp là các chất hóa học ngấm vào đất lâu năm dẫn đến đất bị chai cứng, cạn kiệt chất dinh dưỡng dẫn đến cây trồng phát triển kém. Nguồn nước và không khí cũng bị ảnh hưởng nặng nề.

Rác thải từ chai, túi nhựa đựng thuốc BVTV hóa học gây ô nhiễm môi trường.

Thay vì sử dụng phân bón hóa học thì sử dụng phân chuồng, các loại phân hữu cơ có nguồn gốc thực vật để cung cấp dinh dưỡng cho cây và cải thiện độ phì nhiêu của đất. Áp dụng với việc cày xới sâu giúp cải thiện cấu trúc đất, làm cho đất trở nên tơi xốp, dễ dàng giữ nước và chất hữu cơ cho đất, bảo vệ độ màu mỡ lâu dài.

Trồng luân canh, xen canh các loại cây trồng giúp đất hạn chế cạn kiệt chất dinh dưỡng và giảm thiểu sự phát triển của sâu bệnh, tăng đa dạng sinh học.

Canh tác hữu cơ góp phần bảo vệ môi trường sản xuất và môi trường sinh thái như: tăng cường độ tơi xốp và độ mùn của đất, giảm ô nhiễm đất và nguồn nước, bảo vệ đa dạng sinh học, giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ đất và chống xói mòn…

Canh tác hữu cơ không chỉ góp phần bảo vệ môi trường sản xuất và môi trường sinh thái mà còn mang lại nhiều lợi ích bền vững. Việc áp dụng phương pháp này giúp tăng cường độ tơi xốp và độ mùn của đất, giảm ô nhiễm đất và nguồn nước, bảo vệ đa dạng sinh học, giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời ngăn chặn xói mòn và suy thoái đất.

Một số mô hình canh tác hữu cơ thành công có thể kể đến như:

• Mô hình trồng rau hữu cơ tại Lạc Dương, Lâm Đồng: Với sự hỗ trợ của các tổ chức nông nghiệp, nhiều hộ dân đã chuyển đổi sang sản xuất rau hữu cơ, mang lại hiệu quả kinh tế cao, sản phẩm an toàn và thân thiện với môi trường.
• Mô hình sản xuất lúa hữu cơ tại An Giang: Nhiều hợp tác xã nông nghiệp đã áp dụng phương pháp trồng lúa không sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật tổng hợp, giúp cải thiện chất lượng đất, giảm ô nhiễm nguồn nước và tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

Việc tuyên truyền, vận động nông dân chuyển đổi phương pháp canh tác thông qua kênh khuyến nông và các phương tiện thông tin đại chúng có sức lan tỏa rộng lớn, thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển đổi phương thức canh tác. Tuy nhiên, quá trình này cũng gặp phải nhiều thách thức như:

• Chi phí chuyển đổi cao: Việc thay đổi từ canh tác truyền thống sang canh tác hữu cơ đòi hỏi thời gian, đầu tư vào cải tạo đất và tìm kiếm nguồn đầu ra ổn định.
• Thiếu kiến thức và kỹ thuật: Nhiều nông dân chưa được tiếp cận với kỹ thuật sản xuất hữu cơ bài bản, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện.
• Khả năng tiếp cận thị trường: Sản phẩm hữu cơ thường có giá thành cao hơn, đòi hỏi chiến lược tiếp thị và phân phối hợp lý để tiếp cận người tiêu dùng.

Giải pháp để thúc đẩy quá trình chuyển đổi bao gồm:

• Hỗ trợ tài chính và chính sách: Cần có các chính sách ưu đãi về vốn vay, trợ giá để khuyến khích nông dân đầu tư vào sản xuất hữu cơ.
• Đào tạo và chuyển giao công nghệ: Tăng cường tổ chức các khóa đào tạo, hướng dẫn thực hành sản xuất hữu cơ cho nông dân.
• Kết nối thị trường: Xây dựng hệ thống phân phối, liên kết với các doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm hữu cơ để đảm bảo đầu ra ổn định.

Khi nông dân áp dụng rộng rãi phương pháp canh tác hữu cơ, không chỉ tạo ra một nền nông nghiệp sạch, an toàn, bền vững mà còn góp phần bảo vệ tài nguyên đất, nước, bảo vệ sức khỏe con người và hệ sinh thái.